Άρθρο του Θεοδόση Τόμπρα, Managing Partner και της Νέλλης Παλαμίτη, Manager, CPA Law
Oδηγία (ΕΕ) 2023/2413 - Αναθεωρημένοι στόχοι και πράσινη μετάβαση
Ήδη από τη θέσπιση της Κοινοτικής Οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (2009/28/ΕΚ), με την οποία τέθηκαν δεσμευτικοί στόχοι χρήσης ενέργειας ανανεώσιμων πηγών, καθώς και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία εγκαινιάσθηκε το 2019 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ΑΠΕ έχουν αποτελέσει τον κρισιμότερο πυλώνα για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού. Επίσης, χάρη στο χαμηλό κόστος που έχουν έναντι των συμβατικών πηγών, καθώς και στον εγχώριο χαρακτήρα τους, συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από εξωτερικούς προμηθευτές, το οποίο κατέστη αναγκαίο ειδικά κατόπιν της πολεμικής ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία (REPowerEU).
Σε βάθος δεκαετίας από τη θεσμοθέτηση των ανωτέρω, ο τομέας των ΑΠΕ αναπτύχθηκε ραγδαία στην Ελλάδα με το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στην κατανάλωση ενέργειας να ανέρχεται από το 15% του ενεργειακού μίγματος το 2013, στο 43,2% το 2023 (*1). Η ως άνω ανάπτυξη συνοδεύθηκε από την, επίσης ραγδαία, ανάπτυξη του ελληνικού χρηματιστηρίου ενέργειας.
Στο πνεύμα αυτό, η Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΕ) 2018/2001 αναθεωρήθηκε από την (ΕΕ) 2023/2413 (RED III), που τέθηκε σε ισχύ στις 20 Νοεμβρίου 2023. Η ενσωμάτωση των περισσότερων διατάξεών της στην εθνική έννομη τάξη εκκρεμεί ακόμη σήμερα (*2).
Κανονιστικές μεταβολές που πρόκειται να επιφέρει η ενσωμάτωση της Οδηγίας :
- αναθεώρηση του στόχου των κρατών – μελών για συλλογική διασφάλιση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της Ένωσης από τουλάχιστον 32%, σύμφωνα με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001, σε τουλάχιστον 42% το έτος 2030, με ταυτόχρονη θέσπιση στόχου για προσπάθεια επίτευξης ποσοστού 45% και ενδεικτικού στόχου χρήσης καινοτόμου τεχνολογίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 5% της νέας εγκατεστημένης δυναμικότητας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030 (Άρθρο 1),
- υποχρέωση των κρατών - μελών για σχεδιασμό καθεστώτων στήριξης για την ενέργεια από βιοκαύσιμα, βιορευστά και καύσιμα βιομάζας, με σκοπό να διασφαλισθεί ότι η ενέργεια από βιομάζα παράγεται με τρόπο που ελαχιστοποιεί τις αθέμιτες στρεβλωτικές επιπτώσεις στην αγορά πρώτων υλών βιομάζας και τις δυσμενείς επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και το κλίμα (Άρθρο 1),
- προώθηση καινοτόμου τεχνολογίας από ανανεώσιμες πηγές για την παραγωγή, τον επιμερισμό και την αποθήκευση ενέργειας μέσω πιλοτικών έργων σε πραγματικό περιβάλλον, για περιορισμένο διάστημα και με κατάλληλες διασφαλίσεις για την ασφαλή λειτουργία του ενεργειακού συστήματος και την αποφυγή δυσανάλογων επιπτώσεων στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς (Άρθρο 15)
- θέσπιση ενδεικτικού στόχου μεριδίου τουλάχιστον 49% ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κτιριακό τομέα στην τελική κατανάλωση ενέργειας της Ένωσης το 2030, για την επίτευξη του οποίου μπορούν να συνυπολογίζονται :
α. η απορριπτόμενη θερμότητα και ψύξη με ανώτατο όριο το 20% του εν λόγω μεριδίου,
β. η ανανεώσιμη ενέργεια που παράγεται επιτόπου ή κοντά σε νέα κτίρια και σε υφιστάμενα κτίρια που υπόκεινται σε σημαντική ανακαίνιση ή ανακαίνιση του συστήματος θέρμανσης,
γ. η ανανεώσιμη ενέργεια από το δίκτυο, καθώς και
δ. η αποδοτική τηλεθέρμανση και τηλεψύξη (Άρθρο 15α),
- έγκριση, έως τις 21 Φεβρουαρίου 2026, περιοχών επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για έναν ή περισσότερους τύπους αυτών, δυνάμενων να εξαιρούνται των σταθμών καύσης βιομάζας και των υδροηλεκτρικών σταθμών και υποχρεωτικά εξαιρούμενων των ζωνών Natura 2000, των περιοχών που έχουν χαρακτηριστεί στο πλαίσιο εθνικών προγραμμάτων προστασίας για τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας, των μείζονων μεταναστευτικών οδών για τα πτηνά και τα θαλάσσια θηλαστικά, καθώς και άλλων περιοχών που προσδιορίζονται βάσει χαρτών ευαισθησίας και άλλων συναφών εργαλείων (Άρθρο 15γ),
- διασφάλιση της συμμετοχής του κοινού που επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεαστεί από σχέδια που ορίζουν περιοχές επιτάχυνσης ΑΠΕ με την άμεση και έμμεση συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στα έργα αυτά (Άρθρο 15δ),
- ενθάρρυνση για τον καθορισμό ειδικών περιοχών για την ανάπτυξη υποδομών δικτύου και αποθήκευσης που είναι αναγκαία για την ενσωμάτωση ΑΠΕ στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας (Άρθρο 15 ε),
- δυνατότητα έκδοσης εγγυήσεων προέλευσης για την ενέργεια από ΑΠΕ συμπεριλαμβανομένων αέριων ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης, όπως το υδρογόνο (Άρθρο 19),
- μέτρα για τη χωρίς διακρίσεις συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην αγορά ενέργειας, όπως :
α. υποχρέωση των διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς να διαθέτουν δεδομένα σχετικά με το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και την περιεκτικότητα σε εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, όσο το δυνατόν ακριβέστερα σε διαστήματα ίσα με τη συχνότητα εκκαθάρισης της αγοράς,
β. χορήγηση πρόσβασης, από τους κατασκευαστές οικιακών μπαταριών και μπαταριών βιομηχανικού τύπου και τους κατασκευαστές οχημάτων, σε πραγματικό χρόνο σε βασικές πληροφορίες του συστήματος διαχείρισης μπαταριών ή, αντίστοιχα, της κατάστασης της υγείας της μπαταρίας, στους ιδιοκτήτες και στους χρήστες μπαταριών,
γ. ανάπτυξη λειτουργιών έξυπνης επαναφόρτισης, μέτρησης και αμφίδρομης επαναφόρτισης νέων και αντικατεστημένων σημείων επαναφόρτισης κανονικής ισχύος τα οποία εγκαθίστανται από τα κράτη και δεν είναι προσβάσιμα στο κοινό και
δ. εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού και συμμετοχή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς διακρίσεις για μικρά αποκεντρωμένα ενεργειακά στοιχεία ή κινητά συστήματα (Άρθρο 20 α).
Εν προκειμένω, η υιοθέτηση των παραπάνω μέτρων είναι εξαιρετικά κρίσιμη εν καιρώ σοβαρών περικοπών, που ήδη εδώ και δύο έτη έχουν ταλανίσει την ενεργειακή επενδυτική πραγματικότητα στη χώρα μας, όπου η προσφορά ενέργειας υπερβαίνει τη ζήτηση και όπου υπάρχουν περιορισμοί στο δίκτυο που δεν επιτρέπουν τη μεταφορά ή την αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας.
- ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας στη βιομηχανία μέσω της προσπάθειας των κρατών - μελών να αυξήσουν το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στην ποσότητα των ενεργειακών πηγών που χρησιμοποιούνται στον βιομηχανικό τομέα με ενδεικτική αύξηση τουλάχιστον 1,6 ποσοστιαίων μονάδων ως ετήσιο μέσο όρο που υπολογίζεται για τις περιόδους 2021 έως 2025 και 2026 έως 2030, (Άρθρο 22α),
- αύξηση του ελάχιστου δεσμευτικού στόχου για την ετήσια αύξηση του μεριδίου ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη ανερχόμενου από 0,8 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο ετησίως για την περίοδο 2021-2025 σε 1,1 ποσοστιαίες μονάδες για την περίοδο 2026-2030, (Άρθρο 23),
- στον τομέα της τηλεθέρμανσης και της τηλεψύξης, υποχρέωση για συμμετοχή στους νέους στόχους ΑΠΕ κατά ποσοστό 2% ως το 2030, ενίσχυση των απαιτήσεων διαφάνειας, ενημέρωσης και προστασίας των καταναλωτών, καθώς και πρόβλεψη δικαιωμάτων αποσύνδεσης (Άρθρο 24) και
- αύξηση της ανανεώσιμης ενέργειας και μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στον τομέα των μεταφορών μέσω της επιβολής υποχρέωσης στους προμηθευτές καυσίμων για διασφάλιση:
ε. μεριδίου ενέργειας από ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση τουλάχιστον 29% έως το 2030 ή μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 14,5% έως το 2030 εν συγκρίσει με την προβλεπόμενη τιμή αναφοράς (*3) και
στ. συνδυασμένου μεριδίου προηγμένων βιοκαυσίμων και βιοαερίου παραγόμενων από τις πρώτες ύλες (*4) και ανανεώσιμων καυσίμων μη βιολογικής προέλευσης ποσοστού τουλάχιστον 1% το 2025 και 5,5% το 2030 (*5) (Άρθρο 25)
Εν κατακλείδι, καθώς ο ενεργειακός τομέας παράγει περισσότερο από το 75% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ένωση, η χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας είναι νευραλγικής σημασίας τόσο για τη μείωση των εκπομπών αυτών και, κατά συνέπεια, την αντιμετώπιση σοβαρών περιβαλλοντικών ζητημάτων όσο και για την εξάλειψη της εξάρτησης της Ένωσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πριν το 2030 που είναι, σήμερα, επείγουσα (RePower EU).
Με την επερχόμενη ενσωμάτωση του συνόλου των διατάξεων της Οδηγίας στην εθνική έννομη τάξη (*6) αναμένεται αύξηση των χρησιμοποιούμενων μορφών ΑΠΕ, όπως το υδρογόνο, η βιομάζα, το βιοαέριο και τα βιορευστά, αύξηση της δυναμικότητας της παραγωγής τους, καθώς και χρησιμοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών. Για τους σκοπούς αυτούς, αυστηροποιούνται οι στόχοι που σημαντικοί τομείς της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας οφείλουν να επιτύχουν, αυξάνονται οι υποχρεώσεις των Διαχειριστών για την δημιουργία ενός περιβάλλοντος υγιούς ανταγωνισμού και άνθισης της ενεργειακής αγοράς και ενισχύεται η πρόσβαση και η συμμετοχή των καταναλωτών – πολιτών στην ενεργειακή πληροφορία και στην υλοποίηση ενεργειακών υποδομών.
Ο κοινοτικός νομοθέτης έχει σαφώς αντιληφθεί ότι στα περισσότερα κράτη - μέλη αναπτύσσονται συγκρούσεις συμφερόντων που θέτουν εκποδών την επίτευξη της ευρωπαϊκής κλιματικής ουδετερότητας και υποβαθμίζουν περαιτέρω το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαβιούμε. Η κατανόηση αυτή και ο τρόπος, με τον οποίο οι στόχοι αυτοί θα ενσωματωθούν στην εγχώρια ενεργειακή αγορά αποτελεί και το κλειδί για την πράσινη ενεργειακή μετάβαση στη χώρα μας.
--
*1 - Πηγή : Δελτία ΑΔΜΗΕ.
*2 - Δυνάμει των άρθρων 42 – 48 του ν.5151/2024 ενσωματώθηκαν στην εθνική έννομη τάξη διατάξεις της παρ.. 7 του Άρθρων 1 και των Άρθρων 16γ και 16ε της Οδηγίας.
*3 - Άρθρο 27 παρ.1 της Οδηγίας.
*4 - Παράρτημα IX μέρος Α της Οδηγίας.
*5 - Εκ των οποίων, μερίδιο τουλάχιστον μιας ποσοστιαίας μονάδας πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης το 2030, σύμφωνα με την Οδηγία.
*6 - Κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 288 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).